موسیقی فارس _ سارا تقی نژاد:
معمولا هنگامی که صحبت از سرود ملی به میان می آید حس غرور و شعف در ما به وجود می آید.
حسی که از وطن دوستی و غرورملی ما ناشی می شود .
تاریخچه سرود ملی درکشورمان به زمان ناصر الدین شاه برمیگردد.
در ابتداسرود ملی موسیقی بدون کلامی بودکه تحت عنوان” سلام شاهی” به دستور ناصرالدین شاه و توسط “موسیو لومر فرانسوی” در مدرسه دارالفنون ساخته شده بودکه این قطعه اولین بار در تیرماه سال ۱۲۵۱ ودر مهمانی ملکه ویکتوریا با حضور ناصرالدین شاه نواخته و ضبط شد.
البته یوهان اشتراوس در سال۱۸۶۴میلادی و درواقع ۴سال پیش از آمدن آلفرد لومر به ایران مارشی به نام مارش ایرانی ساخت که سالیان بعد ، هنگام استقبال از ناصرالدین شاه در وین به جای سرود ملی ایران نواخته شد.
زمانیکه احمد شاه قاجار تاجگداری کرد، ترانه تاجگذاری او مورد توجه قرارگرفت و بنا شد این آهنگ تحت عنوان “مارش ملی ایران” شناخته شد که این آهنگ ساخته غلامرضا خان امیر پنجه سالار معزز رئیس کل موزیک بود.
در آن سالها و به دلیل نبود دسترسی به رسانه های آن زمان یعنی رادیو تلویزیون ، این سرودها و مارش ها ناشناخته مانده بود تا جایی که طبق گفته جلال گنجی فرزند سالار معتمد گنجی نیشابوری که در فصلنامه ره آورد شماره۳۵ منتشر شده بود درباره دانشجویان ایرانی مقیم آلمان در زمان احمد شاه قاجار نقل کرده بود که:
ما هشت دانشجوی ایرانی بودیم که در آلمان در عهد احمدشاه تحصیل می‌کردیم. روزی رئیس دانشگاه به ما اعلام کرد همه دانشجویان خارجی باید از مقابل امپراتور آلمان رژه بروند و سرود ملی کشور خودشان را بخوانند. ما بهانه آوردیم که عده‌مان کم است. گفت اهمیت ندارد. از برخی کشور‌ها فقط یک دانشجو در اینجا تحصیل میکند و همان یک نفر، پرچم کشور خود را حمل خواهد کرد و سرود ملی خود را خواهد خواند.
چاره‌ای نداشتیم. همه ایرانی‌ها دور هم جمع شدیم و گفتیم ما که سرود ملی نداریم و اگر هم داریم، به یاد نداریم. پس چه باید کرد؟ وقت هم نیست که از نیشابور و از پدرمان بپرسیم. به راستی عزا گرفته بودیم که مشکل را چگونه حل کنیم. یکی از دوستان گفت: اینها که فارسی نمی‌دانند. چطور است شعر و آهنگی را سر هم بکنیم و بخوانیم و بگوییم همین سرود ملی ماست؟ کسی نیست که سرود ملی ما را بداند و اعتراض کند.
اشعار مختلفی را که از سعدی و حافظ می‌دانستیم، با هم تبادل کردیم، اما این شعر‌ها آهنگین نبود و نمی‌شد به صورت سرود خواند. بالاخره من گفتم: بچه‌ها، عمو سبزی‌فروش را همه بلدید؟ گفتند: آری. گفتم: هم آهنگین است و هم ساده و کوتاه. بچه‌ها گفتند: آخر عمو سبزی‌فروش که سرود نمی‌شود. گفتم: بچه‌ها گوش کنید! و خودم با صدای بلند و خیلی جدی شروع به خواندن کردم:
«عمو سبزی‌فروش… بله. سبزی کم‌فروش… بله. سبزی خوب داری؟… بله» فریاد شادی از بچه‌ها برخاست و شروع به تمرین کردیم. بیشتر تکیه شعر روی کلمه «بله» بود که همه با صدای بم و زیر می‌خواندیم. همه شعر را نمی‌دانستیم. با توافق همدیگر، سرود ملی به این‌صورت تدوین شد:
عمو سبزی‌فروش!… بله/ سبزی کم‌فروش!… بله/ سبزی خوب داری؟… بله/ خیلی خوب داری؟… بله/ عمو سبزی‌فروش!… بله/ سیب کالک داری؟… بله!!!!
این را چند بار تمرین کردیم. روز رژه با یونیفورم یک‌شکل و یکرنگ از مقابل امپراتور آلمان، عمو سبزی‌فروش‌خوانان رژه رفتیم. پشت سر ما دانشجویان ایرلندی در حرکت بودند. از بله گفتن ما به هیجان آمدند و بله را با ما همصدا شدند، به‌طوری که صدای بله در استادیوم طنین‌انداز شد و امپراتور هم به ما ابراز تفقد فرمودند و داستان به خیر گذشت.»!!
اما در زمان پهلوی هم سه گانه ” سرود شاهنشاهی، سرود پرچم، و سرود ملی” درزمان پهلوی اول ساخته شدکه این مجموعه وزن و آهنگ یکسانی داردو آهنگساز این مجموعه داوود نجمی مقدم شاعر سرود شاهنشاهی وملی،محمد هاشم میرزا افسرو شاعر سرودپرچم، عبدالرحمان پارسای تویسرکانی بود.
در زمان محمد رضا شاه پهلوی این سرودها تغییرپیدا کردند و تحت عنوان یک سرود تحت عنوان سرود رسمی شاهنشاهی اجرا می شد.
با پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ سرود ملی تغییر پیداکرد و سرودی با عنوان” پاینده بادا ایران” و براساس شعری از زنده یاد ابوالقاسم حالت و موسیقی زنده یاد محمد بیگلری ساخته شد که تا سال ۱۳۷۱ به عنوان سرود ملی ایران شناخته می شد.
پس از آن با دلایلی چون طولانی بودن شعر ، سرود ملی تغییر پیدا کرد و سرودملی فعلی ” سرزد از افق” جایگزین شد .
آهگسازی این سرود را حسن ریاحی و شعر آن را ساعد باقری سروده است.
